اجرای پروژه مالچ پاشی در عرصه های بیابانی با عنوان «بایدها و نبایدها» با حضور دکتر بیژن خلیلی مقدم

۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ | ۰۰:۰۰ کد : ۱۹۹۳ اخبار دانشکده
اجرای پروژه مالچ پاشی در عرصه های بیابانی با عنوان «بایدها و نبایدها» با حضور دکتر بیژن خلیلی مقدم

روز چهارشنبه با حضور سرپرست سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور و جمعی از اساتید و اعضای هیات علمی دانشگاه و همچنین اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع، اجرای پروژه مالچ پاشی در عرصه های بیابانی با عنوان« باید ها و نباید ها » مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار مرکز اطلاع رسانی سازمان جنگل ها، در این نشست، دکتر مسعود منصور حوزه ماموریتی و مدیریتی منابع طبیعی را بسیار وسیع و گسترده خواند که این وظایف به دلیل آمیختگی با مسایل اقتصادی و اجتماعی و بعضاً به دلیل تعارضات با منافع اشخاص و مردماز پیچیدگی های خاصی برخوردار است.

..

**تعامل بین اجرا و مجامع علمی و تحقیقاتی دوسویه است
منصور افزود: در فرآیند کاری منابع طبیعی بیش از همه نیازمند علم و دانش هستیم و تعامل بین اجرا و مجامع علمی و تحقیقاتی دوسویه است.
وی همچنین تصریح کرد: منابع طبیعی برای پیشبرد اهداف خود تا دستیابی به توسعه پایدار نیازمند هم افزایی و شنیدن نظرات و پیشنهادات متخصصین است و منابع طبیعی این حق را برای سازمان های مردم نهاد، انجمن های علمی، تشکلات و صاحبان رسانه نیز قایل است.
سرپرست سازمان جنگل ها، بیابان زایی و هجوم طوفان شن را چالشی بزرگ برای منابع طبیعی برشمرد و افزود: اهل خوزستانم و با مصیبت های طوفان شن آشنا هستم.
وی گفت: از سالیان گذشته به عینه بسته شدن راههای مواصلاتی و جاده ها و هجوم شن های روان در منازل و خانه های مردم را در روستاها دیده ام و با مقوله بیابان بیگانه نیستم.

**در مناطق بیابانی اصل را بر پایه مالچ پاشی نگذاشته ایم 
منصور گفت: در اقدامات بیابان زدایی اصل را بر پایه و استفاده از مالچ پاشی نگذاشته ایم و مالچ پاشی را صرفاًی ک مسکن فوری جهت دستیابی به یک راه حل سریع و صرفا در موارد محدود و خاص می دانیم.
منصور همچنین ادامه داد: هر نقطه از مناطق بحرانی اگر قرار است مالچ پاشی شود باید  قبل از آن از سازمان حفاظت محیطزیست استعلام شود.
این مسئول منابع طبیعی کشور اعلام کرد: ما باید نظارت و ارزیابی بر اجرای پروژه مالچ پاشی را تقویت کنیم به گونه ای که از آسیب زدن به فون و فلور منطقه حتی الامکان جلوگیری شود.
وی با بیان اینکه مالچ پاشی بهترین راه حل در بیابان زدایی نیست خاطر نشان کرد: در این باره فراخوان صادر خواهیم کرد و از مجامع علمی، دانشگاهی و بخش تحقیقات می خواهیم کهاگر به ایده ای عملی برای جایگزینی مالچ نفتی دست یافته اند به ما معرفی کنند و قطعاً از این نظر و ایده تقدیر نیز خواهیم کرد.

** مالچ پاشی فعلاً متوقف می شود
دکتر منصور همچنین گفت: ضمن انجام باقیمانده تعهدات سال 98 در مناطق بحرانی مالچ پاشی را تا دستیابی به پروتکل و مجموعه قوانین و روشها و شاخص های مکان یابی تعیین شده تا یک سال متوقف خواهیم کرد.
منصور استفاده از توانمندی های فارغ التحصیلان و مهندسان کشاورزی و منابع طبیعی را امری لازم و ضروری خواند و یادآور شد: از این نیروهای ازشمند در تهیه طرح،  بخش نظارت و ارزیابی استفاده خواهیم کرد.

** 30 میلیون هکتار از عرصه های منابع طبیعی کشور تحت تاثیر فرسایش بادی و آبی قرار دارد
در این نشست فرهاد سرداری مدیر کل دفتر امور بیابان با ارائه گزارشی از سیمای بیابانی کشور و مناطق بحرانی بیابان زا گفت: بر اساس مطالعات انجام شده 30 میلیون هکتار از عرصه های منابع طبیعی کشور تحت تاثیر فرسایش بادی قرار دارد و از این میزان 13 میلیون هکتار جزء کانونهای بحرانی فرسایش بادی است که سالانه خسارت های فراوانی به منابع زیستی و اقتصادی، جاده ها، فرودگاه ها، مناطق مسکونی، ارضی کشاورزی و زیر ساخت های کشور وارد می کند.
سرداری وظیفه دفتر امور بیابان را مهار بیابان زایی و کاهش عوامل خسارت زا برشمرد و یادآور شد: 7.5میلیون هکتار از مناطق تحت تاثیر فرسایش  با بکار گیری روش های مختلف از جمله ایجاد بادشکن و نهال کاری، تله رسوبگیر، مدیریت رواناب احیاء شده است و تنها بنا به ضرورت در بخش کمی از این عرصه ها پروژه مالچ پاشی انجام شده است.

**مالچ پاشی آخرین اقدام دفتر امور بیابان است
مدیرکل دفتر امور بیابان با بیان اینکه مالچ پاشی آخرین اقدام دفتر امور بیابان است، تصریح کرد: در مناطقی که بسیار بحرانی است و هجوم شن های روان قابل کنترل نیست و زندگی مردم را به ستوه آورده است از مالچ استفاده می شود.
سرداری به جاده انارک- اصفهان درفروردین ماه سال گذشته اشاره کرد که هجوم طوفان های شن سبب شد 700 خودرو در یک روز مورد آسیب جدی قرار بگیرند و بسیاری از باغات کشاورزی زیرشن های روان مدفون شوند.
وی به تکلیف قانونی مجلس شورای اسلامی اشاره نمودکه از سال 96 به موجب بند "ه" تبصره یک قانون بودجه سازمان جنگل ها مکلف به استفاده از مالچ نفتی در کنترل فرسایش بادی گردیده است و اعلام داشت اقدامات اجرایی پروژه مالچ پاشی منحصر به تپه و پهنه های ماسه ای خسارت زا در کانون های بحرانی فرسایش بادی کشور محدود گردیده است.

سرداری مدیر کل دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها در ادامه افزود: ایرادات وارده به پروژه مالچ پاشی بدون پشتوانه تحقیقاتی است و این در حالیست که هیچگونه روش جایگزین برای حل مشکلات مناطق حاد تحت تاثیر فرسایش بادی ارائه نشده است و در صورت ارائه چنین روش هایی با کمال میل روشهای جایگزین را می پذیریم.

**مکان های مالچ پاشی جانمایی شود
دکتر خسروشاهی رییس بخش بیابان موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع در نشست بررسی روشهای مالچ پاشی  گفت: در هنگام مالچ پاشی باید جانمایی ها به خوبی انجام شود و جاهای که درخت و پوشش گیاهی وجود دارد در آن مناطق مالچ پاشی صورت نگیرد.

 این مسئول بخش تحقیقات خواستار تعامل بیشتر بخش اجرا و تحقیقات شد و گفت: متاسفانه برخی ها بعضا در رسانه ها در باره مالچ اظهار نظر هایی می کنند که شناخت کاملی از معایب و مزایای آن ندارند.
وی با بیان اینکه اختلاف نظرهایی از سال های دهه 60 در مالچ پاشی منطقه ابوزید آباد کاشان وجود داشته خاطر نشان کرد: این اختلافات باید با نشست موافقان و مخالفان در جلسات متعدد  مورد بررسی و توجه قرار گیرد تا مشکلی هست برطرف شود.
دکتر خسرو شاهی در پایان علاوه بر جانمایی مکان های مالچ پاشی پیشنهاد ایجاد دونقطه پایلوت در خوزستان را با استفاده از دو روش استفاده از مالچ و غیر مالچ را داده است.

**نتایج استفاده از مالچ باعث بهبودی خاک شده است 
دکتر خلیلی مقدم عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی خوزستان در این نشست اظهار کرد: مناطقی از اراضی بیابانی در اهواز از 5 تا 50 سال را نمونه برداری  کرده و خواص آن را اندازه گیری کرده ایم که که نتایج بدست آمده نشان داده که مالچ پاشی باعث  بهبودی خواص خاک، افزایش مقاومت خاک و تنفس خاک شده است.


این استاد دانشگاه که مدافع مالچ پاشی بوده است در ادامه خاطر نشان ساخت: البته مخالفت هایی در یک مقطع روی عناصر سنگین خاک وجود داشته که میزان آلودگی را بالا می برد که بررسی های به عمل آمده نشان داد که عناصر سنگین خاک از حد مجاز پایین تر بوده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی خوزستان در ادامه مثبت ارزیابی کردن دلایل خود به تحقیقات دکتر اکبرنیا در منطقه بمپور سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: این استاد دانشگاه نیز در تحقیقات خود  در انجا هم به این نتیجه دسترسی پیدا کرده است.

خلیلی مقدم تاکید کرد: ما باید جانمایی های لازم را برای پاشیدن مالچ مشخص کنیم و اینکه برخی ها تصاویری را نشان می دهند که روی روباهی مالچ پاشیده شده و از بین رفته است قصد و غرضی بیش نیست زیرا کدام جانوری مثل روباه می ایستد که رویش مالچ پاشیده شود؟! 

وی در خاتمه خواستار تصویب یک پروتکل شد تا در این پروتکل شیوه مالچ پاشی، نظارت و آنالیز و معیار های زیست محیطی مثل جانوران و گیاهان مورد توجه جدی قرار گیرد.

**28 شاخص در مکان یابی مالچ تعیین شده است 
دکتر سلمان زارع استاد دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی دانشگاه تهران که خود از تحصیل کرده های رشته بیابان است گفت: 28 شاخص در زمینه مکان یابی مالچ تعیین شده و مالچ پاشی با روش های محتاطانه برروی تپه های شنی فعال پاشیده می شود.

وی گفت: برای شاخص های پوشش گیاهی در مالچ پاشی عدد 10درصد مد نظر بوده اما زیر 10 درصد هم فیلتر شده است.
**روش های دیگر کار ساز نباشد به مالچ روی می آوریم
این استاد دانشگاه دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران همچنین افزود: مالچ پاشی آخرین راهکار و روش اجرایی است و زمانی که دیگر روشها پاسخگو و کار ساز نباشد از مالچ استفاده می شود.ضمن اینکه در مالچ پاشی عملیات احیاء و نهال کاری نیز وجود دارد.

**درختانی که تحت لوای مالچ رشد کردند
مهندس جلال اخوان کارشناس امور مالچ های نفتی که به مدت 31 سال در کمپ های بیابانی کار کرده است در باره استفاده از مالچ گفت: در کمپ های اهواز، بوشهر، سیستان، یزد و کاشان سال ها کار کرده ام و معمولاً از مالچ در مناطقی استفاده می کردیم که راهکار دیگری نداشتیم.

اخوان افزود: آنچه در این سال ها تجربه کردم ایجاد درختانی بود که خودرو نبودند بلکه تحت لوای مالچ پاشی ایجاد شدند.
وی گفت: در منطقه بیابانی اشگذر یزد قبل از مالچ پاشی قلمه کاری کرده ا یم بعد مالچ پاشیدیم اگرچه رشد قلمه ها کمی کند انجام شد اما الان جنگل های بیابانی خوبی در این منطقه وجود دارد.

این کارشناس باتجربه مالچ های نفتی در ادامه خاطر نشان کرد: زمان اجرای مالچ پاشی یکسری کار های زیر بنایی وجود دارد که باید زودتر انجام شود تا مشکلی در زمان اجرای آن پیش نیاید.
وی آماده سازی  تجهیزات و امکانات مالچ در فصل تابستان، ایجاد جاده عبوری  وسپس مالچ پاشی از فصل پاییز را از اقدامات مقدماتی مالچ پاشی نام برد که در گذشته طبق برنامه اجرا می شد.

** نمونه گیری ها ذهنیت منفی از مالچ را برطرف کرده است

دکتر نورالدین رستمی عضو هیات علمی دانشگاه ایلام در نشست بررسی سایه روشن های مالچ های نفتی گفت: مالچ پاشی در ایلام از سال 96 آغاز شد و با دیدن عرصه های مالچ پاشی شده  در ابتدا ذهنیت منفی داشتیم اما در کنارش تحقیقات خود را نیز انجام داده ایم و با نمونه گیری هایی که در زمینه دما، پوشش گیاهی ، رطوبت خاک و غیره انجام شد اثرات مثبتی روی فرسایش خاک داشته و پوشش گیاهی  ایجاد شده در لوای مالچ پاشی موفق بوده است.

 

**ممنوعیت مالچ پاشی در مناطق چهارگانه حفاظت شده 
رضا اقتدار مدیر کل زیستگاههای سازمان حفاظت محیط زیست در این نشست گفت: مالچ پاشی را در مناطق چهارگانه حفاظت شده مستثنی کرده ایم زیرا تهدید یک جانور کوچک زنجیره اکوسیستم را به خطر انداخته و یک تهدید به نظر می آید.


وی با بیان اینکه محیط زیست دقت لازم را روی مناطق دارد تصریح کرد: پهنه ای که برای مالچ پاشی تعین می شود باید نظارت قوی روی آن باشد و الا یک پیمانکار پشت دستگاه مالچ پاشی می نشیند و تمامی مناطق را مالچ می پاشد.

وی نظارت را بسیار مهم خواند و گفت: در منطقه ابوزید آباد کاشان مالچ حیات جانوران منحصر بفرد را به خطر انداخته و باید در هنگام مالچ پاشی هماهنگی های لازم با ادارات محیط زیست صورت بگیرد. 
مدیرکل زیستگاههای سازمان حفاظت محیطزیست همچنین تاکید کرد: یکسری از شکارگاههای حیات وحش در مناطق حفاظت شده چهارگانه وجود ندارد و خارج از محدوده است که این مناطق نیز باید در امر مالچ پاشی مستثنی شوند.

 

**مستنداتی که در باره مالچ ارائه می شود باید از پشتوانه علمی برخوردار باشد
حسن خسروی عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران و نماینده اتحادیه منابع طبیعی و محیط زیست از دیگر مدعوین این نشست بود که گفت: درباره اینکه مالچ پاشی انجام بشود یا نشود با دانشجویان هم بازدید رفتیم و هم تحقیقات انجام دادیم و در کاشان شکوفایی درختان در مناطق مالچ پاشی شده را به عینه دیده ایم.

وی گفت: درباره هر چیزی اگر قرار است اظهار نظر و نقد انجام دهیم باید اظهار نظرها از پشتوانه علمی برخوردار بوده تا از سندیت برخوردار شود.
او خواستار ارتباط بیشتر بین دانشگاه و منابع طبیعی شد و افزود: اقدامات اجرایی بخش بیابان را سازمان جنگل ها انجام می دهد اما ستاد ملی گردوغبار در سازمان حفاظت محیط زیست مستقر است که نیازمند یکپارچه سازی است.

 

**دلایل اینکه در هر کاری این همه انتقاد وجود دارد را نمی دانم
دکتر خسرو شهبازی معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان جنگل ها آخرین نفر این نشست بود که سخن گفت. 
او افزود: دلایل اینکه در هر کاری این همه انتقاد وجود دارد را نمی دانم. 
وی با بیان اینکه  در مالچ پاشی بین بد و بدتر، بد را انتخاب کرده ایم گفت: انگار برخی ها ایجاد شده اند که از کار ها فقط ایراد بگیرند و اگر درکنار ایراد گرفتن راهکار اجرایی و جایگزین ارائه شود استقبال کرده و در روش های کاری قطعًاً تغییر ایجاد می کنیم.
دکتر شهبازی صراحتاً اعلام کرد: هرچه در مالچ تحقیق کردم نقطه تاریک و زیان آور ندیدم.و اگر بهتر از مالچ در تثبیت فوری تپه های ماسه ای وجود دارد اعلام تا بکارگیری شود.


** تحقیقات بیابان مستدل اعلام کند که مالچ پاشی ایراد دارد یا نه؟!
شهبازی گفت: 47 سال در مناطق بحرانی مالچ پاشی انجام شده است و بخش تحقیقات بیابان موسسه باید به این موضوع ورود کند و مستدل به ما اعلام نماید که مالچ پاشی مشکل دارد یا نه؟!
شهبازی همچنین یادآور شد: سال گذشته با یک هیات علمی جهت بازدید از مناطق بیابانی به ابوزید آباد کاشان رفتیم. این کارشناسان می گفتند چرا در منطقه بحرانی مالچ نمی پاشید اما الان می خواهیم کار کنیم متاسفانه بر ما ایراد می گیرند.
وی گفت: دنیا با مالچ پاشی بیگانه نیست و سال گذشته بازدیدی که از کشور ژاپن داشتیم مناطقی از این کشور را دیدیم که بالای 800 میلیمتر بارندگی داشت که روی واریزه هایی که بر اثر برداشت معادن تخریب شده بود مالچ پاشیده و جنگل کاری ایجاد کرده اند.

***بر اساس این گزارش در پایان بخش این نشست دکتر مسعود منصور سرپرست سازمان جنگل ها از این جلسه و نظرات ارائه شده ابراز خوشنودی کرد و تا کید داشت که این جلسات ماهانه با محوریت شورای عالی جنگل  و با دعوت از منتقدین مستمر ادامه داشته باشد و در اسرع وقت ترکیبی از متخصصان، اساتید دانشگاه، انجمن علمی و مسئولین اجرایی پروتکل مکان یابی و نحوه اجرای عملیات خاکپوش را تهیه نمایند.